Καντίνσκι - Η Τέχνη και η πείνα της ψυχής

Σκακιστική θεωρία (1917)

Η πείνα της ψυχής δεν αποτελεί ουτοπία, ούτε καν στην εποχή μας. Είναι η άλλη πραγματικότητα για την οποία σπανίως μιλάμε, γιατί ντρεπόμαστε να βγάλουμε στο φως τις αδυναμίες μας. Θα μας χλευάσουν, θα μας αποκαλέσουν αιθεροβάμονες, δήθεν ευαίσθητους, προσποιητούς ανθρώπους και δεν ξέρω τι άλλο. Όμως την πείνα της ψυχής για λίγο μόνο μπορούμε να την προσπεράσουμε. Όπως έλεγε ο Καβάφης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε «πολλές νάρκης του άλγους δοκιμές», αλλά δεν μπορούμε να της ξεφύγουμε. Ακόμη κι όταν το βλέμμα προσκολλάται στις τρέχουσες φωσφορίζουσες εικόνες, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι προέχει ο κορεσμός του συναισθήματος της ενδότερης πείνας. Αλλιώς, πώς θα μπορέσουμε να πραγματώσουμε το ουσιαστικότερο αίτημα της ανθρωπιάς;

Ο αφαιρετικός ζωγράφος Βασίλι Καντίνσκι ένιωθε συχνά ότι δεν μπορούσε να ικανοποιήσει την πείνα της ψυχής του. Ήθελε τόσο πολύ να λειτουργεί αυθόρμητα, να απωθείται από τις νόρμες του περιβάλλοντός του και να διαλύει τα σχήματα σε χρωματικούς όγκους. Πίστευε ότι αυτή ήταν η δική του μεθοδολογία για να μην καθηλωθεί από τον κορεσμό. Μέχρι να αισθανθεί ξανά ανθρώπινος, μέχρι το επόμενο βήμα του να χαθεί μέσα απ’ τις δυνατές αντιθέσεις του φωτός. Ο Καντίνσκι περιγράφει το πώς η μουσική τον οδήγησε στη ζωγραφική. «Η ρομαντική όπερα Λόενγκριν του Ρίχαρντ Βάγκνερ ήταν για μένα η απόλυτη έκφραση της Μόσχας. Τα βιολιά, οι χαμηλές νότες του βαθύφωνου και κυρίως τα πνευστά ενσάρκωναν τη συμπυκνωμένη ώρα του δειλινού. Είδα όλα τα χρώματα που είχα στο νου μου. Άγριες, σχεδόν παράφορες γραμμές διαγράφονταν μπροστά μου…».


Μαύρο και βιολετί (1924)

Έλεγε ο Βασίλι Καντίνσκι: Τα συναισθήματα είναι η γέφυρα από το μη υλικό προς το υλικό (καλλιτέχνης) και από το υλικό προς το μη υλικό (θεατής), όπως και ότι τα χρώματα είναι τα πλήκτρα, τα μάτια είναι η αρμονία κι η ψυχή είναι το πιάνο με τις χορδές του. Ο καλλιτέχνης είναι το χέρι που παίζει τ’ όργανο κι αγγίζοντας το ’να ή τ’ άλλο πλήκτρο, δονεί την ψυχή...

****Αποσπάσματα από άρθρο της Ρίτσας Μασούρα στην Καθημερινή, με αφορμή περσινή έκθεση του καλλιτέχνη στο Μουσείο Γκούγκενχάιμ της Νέας Υόρκης.
Ολόκληρο το άρθρο στο http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_04/10/2009_331648