Μια παλιά παρτίδα, δύο Berger, ένας Γάσπαρης κι ο Λάσκερ

Η παρτίδα που ακολουθεί είναι μια από τις παλαιότερες δημοσιευμένες παρτίδες Ελλήνων παιχτών. Και μάλιστα όχι όπου κι όπου, αλλά σε ένα βιβλίο του Λάσκερ! Πρόκειται για μια παρτίδα του Π. Γάσπαρη και περιέχεται στο βιβλίο Lasker's Manual of Chess. Η παρτίδα αυτή δημοσιεύθηκε αργότερα (1946) στο περιοδικό ΤΟ ΣΚΑΚΙ του Ανδρέα Ζορμπά και επίσης στο βιβλίο του Κώστα Χατζιώτη Το σκάκι στην Ελλάδα (1984).
Η παρτίδα πρέπει να παίχθηκε το αργότερο το 1925, χρονιά που έγραψε ο Λάσκερ το βιβλίο του, και μάλλον επρόκειτο για παρτίδα με αλληλογραφία (κρατώ μια μικρή επιφύλαξη επειδή ο μεν Κώστας Χατζιώτης αναφέρει για παρτίδα δι' αλληλογραφίας, ο δε Λάσκερ δίνει ως τόπο την Αθήνα). Όπως και να έχει, μιλάμε για τη δεκαετία του '20, μια εποχή από την οποία οι αναφορές στο ελληνικό σκάκι είναι ελάχιστες, κι αυτό της δίνει ιστορική αξία.

I. Berger-Π. Γάσπαρης
1. ε4 ε5 2. Ιζ3 Ιγ6 3. Αβ5 Ιζ6 4. δ3 Ιε7 5. Αγ4 γ6 6. Ιγ3 Ιη6 7. Ιη5 δ5 8. εxδ5 γxδ5 (εδώ ο Λάσκερ δίνει σαν καλύτερη κίνηση το 8...θ6, όπως έπαιξε και ο Κουράγιτσα το 1968 σε παρτίδα του με τον Όστογιτς) 9. Ιxδ5 Ιxδ5 10. Βζ3 Αε6 11. Ιxε6 ζxε6 12. Αβ5+ Ρε7 13. Αη5+ Ιζ6 14. Βxβ7+ Ρδ6 15. Αδ2 α5 16. γ4 και τα Μαύρα εγκατέλειψαν

Στο βιβλίο του ο Κώστας Χατζιώτης, βασισμένος σε μαρτυρίες παλαιότερων σκακιστών, περιγράφει τον Γάσπαρη ως τον πρώτο θεωρητικά καταρτισμένο Έλληνα σκακιστή, μουσικό το επάγγελμα, που ήταν συνδρομητής σε πολλά ξένα σκακιστικά περιοδικά και παρακολουθούσε μετά μανίας τις νέες εξελίξεις στα ανοίγματα. Κατ' αυτόν θα πρέπει ο Γάσπαρης να ήταν γεννημένος γύρω στα 1860 με 1870, οπότε πραγματικά μιλάμε για έναν από τους σκαπανείς του σκακιού στην Ελλάδα.

Σημείωση: Είχα τελειώσει το παραπάνω άρθρο όταν πρόσεξα το εξής: Ο Λάσκερ και ο Χατζιώτης αναφέρουν τον αντίπαλο του Γάσπαρη ως I. Berger. Μετά την 15η κίνηση του Μαύρου ο Λάσκερ έχει ένα συγκεκριμένο σχόλιο για το οποίο αναφέρει ότι είναι από το βιβλίο του I. Berger Probleme, Studien, Partien). Ψάχνοντας να βρω για ποιον Berger μιλάμε, βρήκα εδώ τον Berger που είχα υπόψη μου, αλλά επρόκειτο για τον Johann Nepomuk Berger (1845-1933). Ωραία, μπορεί να είναι άλλος ο I. Berger και άλλος ο γνωστός, ο J. Berger. Χρονικά κι ο "καλός" Berger ταιριάζει με τον Γάσπαρη.

Πού μας οδηγούν όλα αυτά; Στο γεγονός ότι ο Johann Berger έχει γράψει ένα βιβλίο με πολύ "ύποπτο" τίτλο. Είναι το βιβλίο Probleme, Studien und Partien 1862-1912 που σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια εκδόθηκε το 1914. Να πρόκειται για το ίδιο βιβλίο με αυτό που αναφέρει ο Λάσκερ; Να πρόκειται για τον ίδιο Μπέργκερ με τυπογραφικό λάθος στο όνομα, δηλαδή αντί για Ι. να είναι J.; Υπάρχουν δύο παρεμφερή ονόματα και βιβλία. Το θέμα όμως είναι ότι στο (εξαιρετικό) βιβλίο του Κώστα Χατζιώτη αναφέρεται ως η αρχαιότερη γνωστή ελληνική παρτίδα μια παρτίδα του 1917 Αρβανιτάκης-Rawling. Αν ο Berger έχει γράψει το βιβλίο το 1914 κι αναφέρει μέσα την παρτίδα με τον Γάσπαρη, τότε προκύπτει το ερώτημα: πότε παίχθηκε πραγματικά αυτή η παρτίδα;

Φυσικά μπορεί να πρόκειται για λάθος του Λάσκερ και να μην πήρε το σχόλιο από κανένα τέτοιο βιβλίο, η να υπήρχε ένας Berger νούμερο 2 και να έγραψε ένα βιβλίο με παρεμφερή τίτλο με αυτόν του Berger νούμερο 1. Αλλά μάς δίνει λαβή για έρευνα.
Αναζητούμε κάποιον να έχει το περιοδικό ΤΟ ΣΚΑΚΙ του Ιουλίου του 1946 ή, ακόμα καλύτερα, το συγκεκριμένο βιβλίο του Berger για να μας λυθεί η απορία.